Amaliy san'at (yo‘nalishlar bo‘yicha) — bu san’atning hayotiy ehtiyojlar va funksionallikni estetik go‘zallik bilan uyg‘unlashtiradigan sohasi bo‘lib, amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan buyumlar va bezaklarning yaratilishini o‘z ichiga oladi. Quyida ushbu yo‘nalishning asosiy xususiyatlari va yo‘nalishlari keltiriladi:

1. Asosiy xususiyatlari

• Funksionallik va estetika uyg‘unligi: Amaliy san’at buyumlari nafaqat ko‘rkam, balki kundalik hayotda foydalanish uchun qulay bo‘ladi.
• Qo‘lda ishlash texnikasi: Odatda qo‘lda ishlashga asoslangan an’anaviy uslublar va usullar saqlanib qoladi.
• Mahalliy xususiyatlar: Har bir mintaqaning o‘ziga xos an’analari va madaniy jihatlari aks etadi.
• Tabiiy materiallardan foydalanish: Yog‘och, metall, tosh, teri, mato, kulolchilik loylari va boshqalar.

2. Yo‘nalishlar

Amaliy san’at bir nechta asosiy yo‘nalishlarga bo‘linadi:

a. Kulolchilik

• Loy va chinni ishlatib idish-tovoq, haykalchalar va dekorativ buyumlar yaratish.
• Misol: O‘zbekistonning Rishton kulolchilik mahsulotlari.

b. Naqshinkorlik (dekorativ bezak san’ati)

• Yog‘och, ganch, tosh yoki metall yuzasida o‘yib ishlov berish texnikasi.
• Misol: O‘zbek o‘ymakorligi va koshinkorligi.

c. Kashtachilik

• Mato yoki matoga ishlov berish orqali bezaklar yaratish.
• Misol: Suzana, guldo‘zlik, oqko‘cha.

d. Zargarlik

• Qimmatbaho metallar va toshlardan taqinchoqlar va buyumlar yasash.
• Misol: An’anaviy o‘zbek zargarlik buyumlari.

e. To‘qimachilik va gilamchilik

• Matolar, gilamlar va boshqa to‘qilgan buyumlar yaratish.
• Misol: Buxoro gilamlari yoki atlas, adras kabi matolar.

f. Metall ishlov berish va hunarmandchilik

• Mis, kumush, oltin kabi metallardan dekorativ va amaliy buyumlar yaratish.
• Misol: Misgarlik san’ati.

g. O‘yinchoqlar tayyorlash

• Bolalar uchun mo‘ljallangan xalqona o‘yinchoqlar, odatda yog‘och yoki loydan tayyorlanadi.

3. Madaniy va tarixiy ahamiyati

Amaliy san’at nafaqat estetik zavqni ta’minlaydi, balki xalqning tarixiy, madaniy va an’anaviy boyliklarini avlodlarga yetkazish vazifasini ham bajaradi.

• Xalq hunarmandchiligi va an’anaviy uslublar saqlanib qoladi.
• Har bir mahsulot mintaqaning o‘ziga xosligini aks ettiradi.

4. Zamonaviylik va rivojlanish

Amaliy san’at zamonaviy texnologiyalar bilan boyitilmoqda. Raqamli dizayn vositalari orqali an’anaviy hunarmandchilik mahsulotlari yangi uslublarda yaratilmoqda. Shu bilan birga, ekologik materiallardan foydalanishga katta e’tibor qaratilmoqda.